آیه محبتآیه محبت به آیه ۵۴ مائده، درباره بشارت به آمدن قومی محب و محبوب خداوند اطلاق می‌شود. ۱ - منظور از آیه محبتبه آیه ۵۴ سوره مائده «آیه محبت» می‌گویند: (یا ایها الذین آمنوا من یرتد منکم عن دینه فسوف یاتی الله بقوم یحبهم و یحبونه اذلة علی المؤمنین اعزة علی الکافرین یجاهدون فی سبیل الله و لا یخافون لومة لائم ذلک فضل الله یؤتیه من یشاء و الله واسع علیم)؛ «ای کسانی که ایمان آورده‌اید هر کس از شما از آئین خود باز گردد (به خدا زیانی نمی‌رساند) خداوند در آینده جمعیتی را می‌آورد، که آنها را دوست دارد و آنها (نیز) او را دوست دارند، در برابر مؤمنان متواضع و در برابر کافران نیرومندند، آنها در راه خدا جهاد میکنند و از سرزنش کنندگان هراسی ندارند. این فضل خدا است که بهر کس بخواهد (و شایسته ببیند) می‌دهد و (فضل) خدا وسیع و خداوند داناست». ۲ - منظور از یاوران اسلامدرباره اینکه آیه فوق اشاره به چه اشخاصی می‌کند و منظور از این یاوران اسلام کیانند که خدا آنها را به این صفات ستوده است؟ در روایات اسلامی و سخنان مفسران بحث بسیار دیده می‌شود. در روایات زیادی که از طرق شیعه و اهل تسنن وارد شده می‌خوانیم که این آیه در مورد علی علیه‌السّلام در فتح خیبر ، یا مبارزه با ناکثین و قاسطین و مارقین (آتش افروزان جنگ جمل ، و سپاه معاویه ، و خوارج ) نازل شده است و لذا می‌بینیم که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بعد از عدم توانایی عده‌ای از فرماندهان لشگر اسلام برای فتح خیبر، یک شب در مرکز سپاه اسلام رو به آنها کرد و فرمود: «لاعطین الرایة غدا رجلا، یحب الله و رسوله و یحبه الله و رسوله، کرارا غیر فرار، لا یرجع حتی یفتح الله علی یده : به خدا سوگند پرچم را فردا به دست کسی می‌سپارم که خدا و پیامبر را دوست دارد و خدا و پیامبر نیز او را دوست دارند، پی در پی به دشمن حمله می‌کند و هیچگاه از برابر آنها نمی‌گریزد و از این میدان باز نخواهد گشت، مگر اینکه خدا به دست او پیروزی را نصیب مسلمانان می‌کند». ۳ - کلام پیامبر درباره آیه مذکوردر روایت دیگری می‌خوانیم هنگامی که از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در باره این آیه سؤال کردند دست خود را بر شانه سلمان زد و فرمود: «این و یاران او و هموطنان او هستند». و به این ترتیب از اسلام آوردن ایرانیان و کوشش‌ها و تلاش‌های پرثمر آنان برای پیشرفت اسلام در زمینه‌های مختلف، پیشگویی کرد. سپس فرمود: «لو کان الدین معلقا بالثریا لتناوله رجال من ابناء الفارس: اگر دین (و در روایت دیگری اگر علم) به ستاره ثریا بسته باشد و در آسمانها قرار گیرد، مردانی از فارس آن را در اختیار خواهند گرفت». ۴ - روایات دیگر در تفسیر آیه محبتو در روایات دیگری می‌خوانیم این آیه درباره یاران مهدی علیه‌السّلام نازل شده است که با تمام قدرت در برابر آنها که از آئین حق و عدالت مرتد شده‌اند می‌ایستند و جهان را پر از ایمان و عدل و داد میکنند. شکی نیست که این روایات که در تفسیر آیه وارد شده با هم تضاد ندارد، زیرا این آیه همانطور که سیره قرآن است یک مفهوم کلی و جامع را بیان می‌کند که علی علیه‌السّلام یا سلمان فارسی مصداقهای مهم آن می‌باشند و کسان دیگری که این برنامه‌ها را تعقیب میکنند نیز شامل می‌شود، هر چند در روایات از آنها ذکری نشده باشد. ۵ - تعصب‌های قومی در مورد این آیه مذکورولی متاسفانه تعصب‌های قومی در مورد این آیه به کار افتاده و افرادی را که هیچگونه شایستگی ندارند و هیچیک از صفات فوق در آنها وجود نداشته به عنوان مصداق و شان نزول آیه شمرده‌اند، تا آنجا که ابو موسی اشعری که با حماقت کم نظیر و تاریخی خود، اسلام را به سوی پرتگاه کشانید، و پرچمدار اسلام، علی علیه‌السّلام را در تنگنای سختی قرار داد از مصادیق این آیه شمرده‌اند! [۲]
جمعی از محققان، مجله پژوهشهای قرآنی، ج۲، ص۱۰۵.
۶ - پانویس۷ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه محبت». |